झापा । नेपालको उष्ण र उप-उष्ण कोटीय जलवायु तथा उर्वर भूमिलाई उपयोग गर्दै अगरवुड खेतीले देशको कृषि र आर्थिक क्षेत्रमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ। झापामा १५ र १२ वर्ष पुराना २०० भन्दा बढी अगरवुडका रुखहरू अवलोकन गर्ने अवसर प्राप्त गर्दै, हामीले यसको सम्भावना ,चुनौती र अवसरको नजिकबाट अध्ययन गरेका छौं।
अगरवुड: तरल सुनको उपमा पाएको वनस्पति अगरवुड (Agarwood) एक दुर्लभ वनस्पति हो, जसले फंगसको संक्रमणपछि अत्यन्त महँगो सुगन्धित र्याल (resin) उत्पादन गर्छ। विश्व बजारमा यसको माग उच्च छ, र यसको तेल (Oud Oil) प्रति किलो १०,००० देखि १,००,००० अमेरिकी डलरसम्म मूल्य पर्दछ।
पुर्वी नेपालको झापा ,मोरङ ,पाँचथर र ताप्लेजुङका किसानहरूले अगरवुड खेतीमा भविष्य देख्दै हजारौं रुख लगाएका छन्। तथ्यांकअनुसार झापामा मात्रै ८९६७ ठूला रुख रोपिएका छन्, जुन देशको अगरवुड खेतीका लागि आशाको संकेत हो।
अगरवुड खेतीका चुनौती र आवश्यकता :
१.अगरवुड खेतीको प्रमुख चुनौती भनेको यसको लामो समयावधि र प्रारम्भिक लगानी हो।
२.लामो अवधि: अगरवुडले उत्पादन दिन ८–१० वर्ष लाग्न सक्छ।
३.प्राविधिक ज्ञानको कमी: किसानहरूलाई विशेष तालिम र ज्ञान आवश्यक पर्छ।
४.प्रारम्भिक लगानी: यो खेतीको लागि उच्च आर्थिक लगानीको आवश्यकता पर्छ।
नेपालका लागि विशेषतः Aquilaria agallocha प्रजाति उपयुक्त मानिन्छ। तर, यी सबै प्रजातिहरू CITES द्वारा संरक्षित भएकाले कानूनी प्रक्रिया पालना गर्न अनिवार्य छ।
सम्भावना र सरकारी पहलको आवश्यकता :
नेपालको कृषि क्षेत्रलाई समृद्ध बनाउन अगरवुड खेतीले ठूलो योगदान पुर्याउन सक्छ।
१.जलवायु र माटोको उपयुक्तता: पूर्वी नेपालमा अगरवुडका लागि उर्वर माटो र अनुकूल मौसम उपलब्ध छ।
२.अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सम्भावना: उच्च गुणस्तरको अगरवुडले नेपाललाई अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा नयाँ पहिचान दिलाउन सक्छ।
नीतिगत सुधार:
१.किसानहरूलाई सहुलियत ऋण र अनुदानको व्यवस्था।
२.प्राविधिक तालिम केन्द्रहरूको स्थापना।
३.अन्तर्राष्ट्रिय बजारसँग जोड्न प्रमाणीकरण प्रणालीको सुदृढीकरण।
निष्कर्ष :
अगरवुड केवल वनस्पति मात्र नभई नेपालको आर्थिक र सांस्कृतिक सम्पत्ति बन्न सक्छ। उचित नीति र जनचेतना अभिवृद्धिका माध्यमबाट यो नेपालको आर्थिक समृद्धिको प्रमुख साधन बन्न सक्छ। नेपालको किसानलाई नवीनतम प्रविधि र ज्ञानमार्फत अगरवुड खेतीतर्फ उन्मुख गराउनु आजको प्रमुख आवश्यकता हो।
"काजी खबर" ले नेपालको अर्थतन्त्रको मुख्य आधार कृषिको विषयमा निरन्तर आवाज उठाउँदै सरकार र सरोकारवालालाई प्रोत्साहन दिन आग्रह गर्दछ। अगरवुडले नेपालको पहिचान र अर्थतन्त्रलाई नयाँ उचाइमा पुर्याउन सक्छ भन्ने हाम्रो विश्वास छ।
