झापा । पछिल्ला वर्षहरूमा तिहार जस्ता पर्वमा रमाइलोको नाममा अत्यधिक पटका पड्काउने प्रचलन बढ्दो क्रममा छ। तर, वैज्ञानिकहरूले यसलाई क्षणिक आनन्दको माध्यम मात्र नभई दीर्घकालीन स्वास्थ्य र वातावरणीय संकटको प्रमुख कारणका रूपमा चेतावनी दिएका छन्।
नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद् (NHRC) का अनुसार पटकाबाट निस्कने धुवाँ र ग्यासमा सल्फर डाइअक्साइड, नाइट्रोजन अक्साइड, कार्बन मोनोअक्साइड र धुलोका सूक्ष्म कण (PM2.5) जस्ता हानिकारक पदार्थहरू हुन्छन्। यी पदार्थले श्वासप्रश्वास प्रणालीमा क्षति पुर्याउने, दम र एलर्जीका समस्या बढाउने, आँखामा जलन तथा छालामा संक्रमण निम्त्याउने पाइएको छ।
तत्कालीन रूपमा पटकाको आवाजले श्रवणशक्तिमा असर पुर्याउन सक्छ। ८५ डेसिबलभन्दा माथिको आवाज दीर्घकालीन रूपमा सुन्ने क्षमतामा कमी ल्याउँछ भने बालबालिका र बृद्ध व्यक्तिमा हृदयगति वृद्धि, तनाव र मानसिक अस्थिरता देखापर्न सक्छ।
दीर्घकालीन दृष्टिले, पटकाबाट निस्किने धुवाँले वायुमण्डलीय प्रदूषण बढाउँछ जसले कार्बन उत्सर्जन वृद्धि गरी जलवायु परिवर्तनलाई थप तीव्र बनाउँछ। साथै, खुला आगो र बारुदीय पदार्थले आगलागीको जोखिम पनि बढाउँछ, जसको प्रभावमा वन्यजन्तु र घरपालुवा जनावरहरू समेत डर र आघातमा पर्न सक्छन्।
पर्यावरणविद्का अनुसार, “पटकाको प्रयोग रमाइलो होइन, वैज्ञानिक दृष्टिले मानव स्वास्थ्य, वायु गुणस्तर र पृथ्वीको तापक्रमलाई हानि पुर्याउने स्रोत हो। यसको विकल्पका रूपमा दिप, बत्ती र सांस्कृतिक नृत्य-संगीतलाई प्रोत्साहन दिनुपर्छ।”
सस्तो मनोरञ्जनका रूपमा पटका पडकाउने प्रवृत्ति क्षणिक हर्ष भए पनि दीर्घकालीन रूपमा स्वास्थ्य, वातावरण र सामाजिक सन्तुलनका लागि हानिकारक छ। वैज्ञानिक दृष्टिले, रमाइलो त तब हो जब त्यो प्रकृति र मानव स्वास्थ्य दुबैका लागि सुरक्षित रहोस्।
