बनियानी : देशको द्रुत विकास र श्रम बजारको मागलाई पूरा गर्न प्राविधिक शिक्षाको विस्तार अत्यन्त आवश्यक छ। नेपालमा रोजगारीको सन्दर्भमा प्रविधि र व्यावसायिक शिक्षामा दक्ष जनशक्तिको आवश्यकता बढ्दै गएको सन्दर्भमा यस क्षेत्रमा दीर्घकालीन सोच र योजनासहित प्राविधिक शिक्षालयहरू निर्माणमा ध्यान दिनु नेतृत्वको प्रमुख जिम्मेवारी हो।
वर्तमान समयमा नेपालका युवाहरूको ठूलो हिस्सा उच्च शिक्षाका लागि विदेश जाने प्रवृत्तिमा छन्। तर, विदेशमा मात्र निर्भर नभई देशभित्रै दक्षता र ज्ञानको अभाव पूर्ति गर्न सकियो भने आर्थिक विकासमा सहयोग पुग्न सक्छ। यसका लागि विभिन्न जिल्लामा गुणस्तरीय प्राविधिक शिक्षालयहरू स्थापना गर्न सरकार र सम्बन्धित निकायहरूको दीर्घकालीन सोच महत्त्वपूर्ण मानिन्छ।
विकास निर्माणमा नेतृत्वको दीर्घकालीन सोच र योजनाले मात्र प्राविधिक शिक्षामा सुधार ल्याउन सक्छ। उदाहरणका लागि, जापान, जर्मनी, र दक्षिण कोरियाले प्राविधिक शिक्षालाई प्राथमिकता दिएर उच्च आर्थिक विकास हासिल गरेका छन्। उनीहरूको अनुभवलाई अनुसरण गर्दै नेपालको नेतृत्वले यस्ता शिक्षालय निर्माणमा ध्यान दिन सक्नुपर्छ।
शिक्षालय निर्माणको कामलाई मात्र पूरा भएको मान्न सकिँदैन। त्यस्ता शिक्षालयलाई आधुनिक उपकरण, योग्य प्रशिक्षक, र अत्याधुनिक पाठ्यक्रमले सुसज्जित गरिनुपर्छ। यसका साथै, उद्योगसँगको साझेदारी, इन्टर्नशिप कार्यक्रम, र काममा आधारित प्रशिक्षणमा जोड दिएर विद्यार्थीलाई वास्तविक अनुभव प्रदान गरिनुपर्छ। यसले शिक्षालयलाई देशभित्रै रोजगारी र सीप विकासको थलोका रूपमा विकसित गर्न मद्दत पुर्याउनेछ।
यस्तो शिक्षालय निर्माणका लागि दीर्घकालीन सोच र योजनासहितको लगानी गर्न आवश्यक छ। नेतृत्वले प्राविधिक शिक्षाको महत्त्व बुझेर बजेट विनियोजन, नीति निर्माण, र सहकार्यमा अगाडि बढ्नुपर्ने देखिन्छ। निजी क्षेत्रलाई पनि प्रोत्साहन गरेर प्राविधिक शिक्षालय निर्माणमा संलग्न गराउनु दीर्घकालीन सोचको एउटा अंश बन्न सक्छ।
*कचनकवल प्राविधिक शिक्षालय निर्माणका लागि नेतृत्वको दूरदर्शिताका ८ आधार निम्न हुनुपर्छ :
१.भौतिक पुर्वाधार सडक ,सञ्चार र यातायातका दृष्टिकोणले सबैभन्दा सुगम र उपयुुक्त जमिनको छनौटमा कन्जुस्याइँ गर्ननहुने ।
२.स्थानीय सरकारले शिक्षालय निर्माणका लागि सार्वजनिक सूचना अनुसार निशुल्क जग्गादाताले पुरा गरेको मापदण्डअनुसार निवेदनको सामान्यीकरण गरि दाताले उपलब्ध गराउने जमिनमा भौतिक सँरचना निर्माणको लागि सबैभन्दा कम खर्च लाग्ने जमिनको छनौट नै दीर्घकालीन निर्णय हुनेछ।
३.प्राविधिक शिक्षालयको तत्कालीन र दीर्घकालीन सम्भावना र चुनौतीलाई मुल्यांकन गर्दै सम्भावित राज्यकोषबाट निर्मित भवनलाई कोशी प्रदेशकै गौरवको भवन जिपि भवन चन्द्रगढी झैँ वेवारिसे नबन्ने कोणबाट जमीन र भुगोलको छनौट गर्नुपर्ने ।
४.देशभर सञ्चालित प्राविधिक शिक्षालयले सामना गरिरहेको साधारण र प्राविधिक जनशक्ति प्राप्तिको अभावलाई सहज र सरल ढङ्गले जनशक्ति ब्यवस्थापनको आधारमा छनौट गरिनुपर्ने ।
५.प्राविधिक शिक्षा युगको आवश्यकता भएकाले दक्ष जनशक्ति उत्पादनमा कचनकवलले पुर्याउने योगदानलाई सबैको अपनत्व हुने भावनालाई समेटेर गरिने छनौटले ब्यक्तिगत महत्वाकांक्षाका आधारमा निवेदन दिने दाताहरूको स्वार्थ नबाझिने ढंगले जमिनको छनौट गर्नुपर्ने हुन्छ।
६.कचनकवल शिक्षालय प्रतिस्पर्धात्मक वर्तमान समयमा विद्यार्थी र अभिभावकले सेवा-सुविधाका साथै आफ्ना बच्चाको सुरक्षाको दृष्टिकोणले सबैभन्दा उपयुुक्त र रोजाईको भु-वनौटको चयनमा नेतृत्वको ध्यान पुग्न जरुरी छ।
७.कचनकवलको सन्दर्भमा शिक्षालय निर्माणको जमिन प्राकृतिक प्रकोप बाढीबाट सबैभन्दा सुरक्षित स्थल र जमीनमा धेरै माटो फिलिङ गर्नुनपर्ने जमीनको छनौट गरिँदा राज्यसम्पतिको वचत हुने ढङ्गले जमीनको छनौट गरिनुपर्छ ।
८.स्थानीय सरकारले सार्वजनिक सूचनाको आधारमा प्राप्त जमीनमा शिक्षालय निर्माण सम्पन्न गर्दा सडक,विजुली,खानेपानी,माटो फिलिङको खर्च अतिरिक्त गर्नुनपर्ने दृष्टिकोणले छनौट गरिएमा मात्रै निशुल्क जमीनको सिधाान्त ब्यवहारिक बन्ने भएकोले साच्चिकै निशुल्क जमीनको छनौटमा ध्यान पुर्याउनु पर्ने हुन्छ।
निष्कर्ष : प्राविधिक शिक्षालयहरूको निर्माण र सञ्चालनमा नेतृत्वको दूरदर्शिता देशको आर्थिक विकासको मेरुदण्ड सावित हुन सक्छ। युवा जनशक्तिलाई विदेश जानबाट रोक्न, देशभित्रै रोजगारीका अवसर सिर्जना गर्न, र उत्पादकत्व बढाउन दीर्घकालीन सोच र रणनीतिक योजना अत्यावश्यक छ।
