बनियानी, २०८२ असार – पछिल्लो समय नेपालमा समेत लोकप्रिय बन्दै गएको औषधीय वनस्पति “अपराजिता” (Clitoria ternatea), जसलाई नील पुष्प वा ब्लू बटरफ्लाई पी का नामले समेत चिनिन्छ, स्वास्थ्यका दृष्टिकोणले अत्यन्त लाभकारी प्रमाणित भएको छ। आयुर्वेद र आधुनिक चिकित्सा अनुसन्धान दुबैमा यसका गुणहरूबारे उत्साहजनक तथ्यांकहरू सार्वजनिक भएका छन्।
स्वास्थ्य विज्ञानका विज्ञहरूका अनुसार अपराजितामा पाइने प्रोटोक्याटेचुइक एसिड, फ्ल्याभोनोइड र एन्टिअक्सिडेन्ट युक्त यौगिकहरूले शरीरमा सकारात्मक प्रभाव पार्छन्। विशेषगरी मानसिक स्वास्थ्य, पाचन प्रणाली, हृदय प्रणाली र छालाको सौन्दर्यमा यसको योगदान उच्च रहेको छ।
अपराजिताले तनाव कम गर्न, स्मरण शक्ति बढाउन तथा निद्रामा सुधार ल्याउन सहयोग गर्दछ। चिन्ता र डिप्रेसनका लक्षण कम गर्ने गुण समेत यसमा पाइन्छ।
यसमा रहेको एन्टिअक्सिडेन्टले रक्तमा हुने दूषित पदार्थ निस्कासनमा मद्दत गर्दछ र रक्तचाप सन्तुलनमा राख्न सहयोग पुर्याउँछ।
शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता अभिवृद्धि गर्दै सामान्य फ्लु, झाडापखाला र जीवाणु संक्रमणबाट बच्न मद्दत गर्दछ।
संधि दुखाइ र सूजन घटाउन मद्दत गर्ने गुण यसमा भएको प्रमाणित भएको छ।
अपराजिताले छालालाई चमकिलो बनाउन र कपालको मजबुतीमा सुधार ल्याउन सहयोग गर्दछ।
विशेषज्ञहरूका अनुसार अपराजिताको फूल वा पातको प्रयोग विभिन्न रूपमा गर्न सकिन्छ। यसको चिया (Blue Tea) प्रचलित रहेको छ, जसले शारीरिक तथा मानसिक ताजगी प्रदान गर्दछ। यद्यपि गर्भवती महिला, स्तनपान गराइरहेका आमाहरू तथा दीर्घरोगीहरूले चिकित्सकको परामर्शबिना यसको सेवन नगर्नु उपयुक्त ठानिन्छ।
कृषि तथा औषधीय वनस्पति विज्ञ डा. अनिल श्रेष्ठका अनुसार,
“अपराजिता एक सुरक्षित र प्रभावकारी जडीबुटी हो, जसको सही मात्रामा र सही तरिकाले सेवन गर्दा स्वास्थ्यमा दीर्घकालीन लाभ लिन सकिन्छ।”
नेपालमा पछिल्लो दुई वर्षमा नील पुष्पको खेती र खपत दुबै बढेको पाइएको छ। यसले वैकल्पिक चिकित्सा प्रणालीमा नयाँ सम्भावना प्रस्तुत गरेको छ।
