स्याङ्जा । जिल्लाको कालीगण्डकी गाउँपालिका-३, लसर्घामा अवस्थित आलमदेवी मन्दिर नेपालकै एक महत्वपूर्ण धार्मिक स्थल मानिन्छ। शाहवंशीय राजाहरुको कुलदेवता तथा कुलमन्दिरका रूपमा परिचित यस मन्दिरको स्थापना वि.सं. १३५० मा गरिएको विश्वास गरिन्छ।
मन्दिरको स्थापना भारतको चितौरगढका चन्द्र वंशीय राजा ऋषि राणाजीसँग जोडिएको छ। जनश्रुति अनुसार, मुगल आक्रमणपछि राजपरिवार पूर्वतर्फ सरेर स्याङ्जाको आलमदेवी क्षेत्रमा आए। यहीँ आएपछि उनीहरूले आफ्नो कुलदेवीको स्थापना गरी मन्दिर निर्माण गरेका थिए।
आलमदेवी मन्दिर अन्य मन्दिरभन्दा फरक विशेषताले भरिपूर्ण छ :
१.मूर्ति रहित मन्दिर : यहाँ कुनै मूर्ति छैन, बरु भीमसेन पाती नामक रुखलाई देवीको प्रतीक मानिन्छ।
२.ज्वाला निस्कने रहस्य : मन्दिरभित्र बेलाबेला ज्वाला निस्कने विश्वास गरिन्छ, जसका कारण यहाँ छाना नराख्ने परम्परा रहेको छ।
३.चारैतिरबाट कालीगण्डकी नदीले घेरिएको : मन्दिरको स्थान अत्यन्तै पवित्र मानिन्छ।
आलमदेवी मन्दिरमा ३६५ दिन नै पूजा गरिन्छ। विशेष गरी बडादशैंको नवमीका दिन यहाँ सरकारी पञ्चबलि (राँगा, पाठो, कुखुरा, परेवा, भेडा) चढाइन्छ। यदि भेडा उपलब्ध नभएमा कुभिण्डो बलिका रूपमा प्रयोग गरिन्छ।
इतिहासमा, मन्दिरभित्र ठकुरी बाहेकका महिलाहरूको प्रवेश निषेध थियो। तर हाल सबै महिलाहरूका लागि प्रवेश खुला गरिएको छ, जसले धार्मिक सहिष्णुता र समावेशीकरणलाई प्रोत्साहन गरेको छ।
आलमदेवी मन्दिर नेपालका प्रमुख शक्तिपीठहरूमध्ये एक मानिन्छ। यहाँ आउने भक्तजनहरू देवीको शक्तिको अनुभूति गर्छन् र आफ्नो मनोकामना पूरा होस् भनी पूजा गर्छन्।
धार्मिक, सांस्कृतिक र ऐतिहासिक महत्त्वको यो मन्दिर शक्तिपीठ मात्र नभएर नेपालको सांस्कृतिक सम्पदामध्ये एक अमूल्य निधि पनि हो।
