आर.के.बुढाथोकी । प्रकृतिमा प्राणीहरूको जीवनचक्र अनौठा र रोचक घटनाहरूले भरिपूर्ण छ। त्यसमध्ये एउटा अनौठो र चकित पार्ने व्यवहार हो—माकुराको आफ्नै सन्तानद्वारा खाइने प्रकृति। यो जैविक परिघटनालाई "आत्मबलिदानी प्रजनन" (matriphagy) भनिन्छ, जुन प्रजातिहरूमा जीवित रहने रणनीतिका रूपमा विकास भएको छ।
माकुराको आत्मबलिदानी व्यवहार :
केही प्रजातिका माकुराहरू ,विशेषगरी "साक्सिकिडे" समूहका माकुराहरूमा यस्तो व्यवहार देखिन्छ। जब माकुराले अण्डा पार्छे र तिनबाट बच्चा निस्किन्छन्, ती बच्चाहरू आमा माकुराको शरीरमा चढ्छन्। आमा माकुराले आफ्ना बच्चाहरूलाई सुरुमा दूधजस्तो पोषणयुक्त तरल पदार्थ खुवाउँछे। पछि बच्चाहरू आमाको शरीर नै खाने प्रक्रियामा प्रवेश गर्छन्।
कारणहरू र जैविक दृष्टिकोण :
१. सन्तानलाई जीवित राख्ने रणनीति : आमा माकुराले सन्तानलाई पोषण दिन आफ्नो शरीरको बलिदान गर्छे ताकि बच्चाहरू सक्षम र जीवनक्षम बनून्।
२. आफ्नै वंश विस्तारको सुनिश्चितता : आमाले आफ्नो जीवनको अन्तिम समयसम्म सन्तानलाई हेरचाह गर्दा बच्चाहरूलाई बाँच्न र स्वतन्त्र रूपमा जीवित रहन सहयोग पुग्छ।
३. प्रतिस्पर्धा र परोपकारिता : यो व्यवहार प्राकृतिक चयनको उत्कृष्ट उदाहरण हो, जहाँ वंश विस्तारका लागि आमाले सम्पूर्ण रूपमा बलिदान गर्छे।
समाजशास्त्रीय दृष्टिकोण :
यस प्राकृतिक घटनालाई समाजशास्त्रीय दृष्टिले हेर्यो भने, यो जीवनको ठूलो पाठ हो। परिवार र समाजमा पनि कुनै पनि आमाबाबुले आफ्ना सन्तानको भविष्य सुरक्षित गर्न धेरै कष्ट सहन्छन्। उनीहरूको त्याग र समर्पणले मात्र सन्तानको भविष्य उज्ज्वल बन्छ।
निष्कर्ष :
माकुराले आफ्नै सन्तानद्वारा खाइने प्राकृतिक घटना प्रकृतिको कठोर यथार्थ हो, जसले जीवन र मृत्युसँगै बलिदान र प्रेमको गहिरो सन्देश दिन्छ। यो घटनाले व्यक्तिगत स्वार्थभन्दा माथि उठेर अर्को पुस्तालाई सुरक्षित र सबल बनाउने जीवन चक्रको एक उत्कृष्ट उदाहरण प्रस्तुत गर्छ।
